In 2024 is het 75 jaar geleden dat kunstenaar James Ensor overleed in Oostende, de stad waar hij nagenoeg zijn hele leven woonde en werkte. We kennen James Ensor als pionier van de moderne kunst. Een complexe persoonlijkheid. En vandaag ook nog steeds een inspiratiebron. Samen met zijn geboortestad Oostende herdenkt ook Antwerpen, de thuisbasis van de grootste Ensorcollectie ter wereld, deze veelzijdige kunstenaar.
Antwerpen en Oostende slaan in 2024 de handen in elkaar voor een boeiend en complementair Ensorjaar. Van december 2023 tot augustus 2024 brengt Oostende een museaal programma waarbij zeer diverse aspecten van Ensor worden belicht. Daarnaast baadt de volledige stad in Ensorsfeer. Een divers stadsfestival met tal van expo’s en spraakmakende evenementen, toont het ware gelaat van ‘de man achter de maskers’.
Antwerpen neemt vanaf september 2024 de fakkel over met vier uiteenlopende tentoonstellingen van internationale allure, verspreid over de stad. Daarin belichten we zijn baanbrekende oeuvre in de internationale context van Ensors tijd. En hoe Ensor met zijn beeldtaal nog steeds een inspiratiebron is voor fotografie, mode en make-up.
De kunst van Ensor is onontbeerlijk om het ontstaan en de ontwikkeling van het modernisme te begrijpen. Samen met een selecte club van Europese avant-gardekunstenaars geldt James Ensor als een vernieuwer, een gamechanger én een inspirator. Dát is het verhaal dat Oostende en Antwerpen brengen met Ensor 2024, zoveel meer dan maskers.
De Vlaamse Regering besliste eerder al een bedrag van 4,5Mio vrij te maken voor de realisatie van het Ensorjaar 2024. Deze steun is aanzienlijk maar nodig om de internationale ambities waar te maken. Met een tiental tentoonstellingsprojecten, een stadsfestival in Oostende, een wetenschappelijke conferentie en een ambitieuze promocampagne in binnen- en buitenland hopen we er op om niet minder dan 800.000 bezoekers te mogen ontvangen uit binnen en buitenland. Ons erfgoed en het vakmanschap van onze meesters blijven visitekaartjes voor het Vlaanderen van vroeger en morgen.Jan Jambon, Vlaams minister-president
Na het Rubens-, Breugel- en Van Eyckjaar, komt er nu het Ensorjaar. Als kunstenaars als Van Eyck en Rubens onze oude Vlaamse meesters zijn, dan is Ensor zonder enige twijfel onze moderne. En ook dat verhaal moeten we vertellen. In 2024 zullen we niet alleen meer te weten komen over zijn werken, maar ook hoe hij werkte, wat hij dacht en hoe hij leefde. Met het Ensorjaar zullen we niet alleen een fantastische kunstenaar in de bloemetjes zetten, maar zetten we ook ons Vlaamse erfgoed in de kijker voor zowel binnenlandse als buitenlandse toeristen.Zuhal Demir, Vlaams minister van Toerisme
We zetten in 2024 de Oostendse kunstenaar James Ensor een heel jaar in de kijker. We bereiden een programma voor met een unieke mix van activiteiten, expo’s en festiviteiten, waar alle partners hun eigen rol in spelen op basis van hun sterktes. Het resultaat is een totaalervaring voor bezoekende kunstliefhebbers, maar zeker ook voor de Oostendenaars om trots te verwijzen naar hun James Ensor.Bart Tommelein, burgemeester van Oostende
James Ensor was een veelzijdig kunstenaar en dat bracht hem ook naar Antwerpen. Hij was niet enkel een toonaangevend modernistisch schilder, maar ook pianist en zelfs componist. In 2024 is het 100 jaar geleden dat zijn ballet ‘Poppenliefde’ in première ging hier bij ons in de Vlaamse Opera. Het decor? Dat ontwierp hij natuurlijk zelf. In 2024 vieren we zijn veelzijdigheid niet alleen aan de hand van de grootse Ensorcollectie van het KSMKA, maar ook met de prenten en tekeningen van de hand van Ensor in de collectie van Museum Plantin-Moretus. FOMU en ModeMuseum gaan dan weer op een eigentijdse manier aan de slag met zijn oeuvre. Het wordt een jaar vol verrassingen, een jaar om naar uit te kijken.Nabilla Ait Daoud, schepen voor cultuur van Antwerpen
In ‘Rose, Rose, Rose’ staat Ensor zelf centraal. Ensor heeft zijn hele schildersleven lang vele stillevens geschilderd. Hij begint met zeer goed geschilderde, maar traditionele decoratieve stillevens. Hij gaat echter snel experimenteren en vernieuwt het stilleven, zowel in hoe hij schildert, als in wat hij schildert. Met ca. 40 werken toont de tentoonstelling hoe Ensor de verbinding maakt tussen de academische schilderkunst van de negentiende eeuw, en de moderne kunst van het eind van de 19de en begin 20ste eeuw.
James Ensor weet het palet van de impressionisten te verbinden met woeste symbolistische visioenen, expressionisme én de wereld van satire en zwanse. Met deze grote overzichtsexpo toont het KMSKA hoe een Belgische avant-gardist via het impressionisme zijn eigen immer experimentele pad vindt. In een verhelderend contextueel kader, toetst het museum het werk van Ensor aan dat van belangrijke inspiratiebronnen zoals Rafaëlli en Monet, en dat van overbekende en verrassende voorgangers, tijdgenoten en adepten zoals Edvar Munch, Ernst Josephson en Emil Nolde.
Het zelfportret is bij Ensor van essentieel belang en neemt een bijzondere plaats in binnen zijn oeuvre. De eerste drie gekende geschilderde zelfportretten van James Ensor dateren uit 1879. Zijn meest bekende zelfportret is ongetwijfeld Zelfportret met bloemenhoed (Mu.ZEE, Oostende) geschilderd in 1883 en bijgewerkt rond 1888.
Terwijl Oostende zich als toeristische en culturele bestemming ontwikkelde tot de Koningin der Badsteden, ontwikkelde Ensor er zijn artistieke vaardigheden en visie. Zijn werk is doordrenkt met mysterieuze en idyllische afbeeldingen van de zee, duinen en polders die hem omringen. Ensor verkiest hierbij sfeer en creatieve vrijheid boven feitelijke nauwkeurigheid: opvallend genoeg schildert hij veel van de zichten in en rond Oostende in spiegelbeeld.
Niet alleen zijn kunst, maar ook zijn leven is verweven met de stad Oostende. Hij neemt er een actieve rol op in de lokale artistieke kringen, waaronder de Cercle Artistique en de Compagnie du Rat Mort. Wanneer zijn 'denkbeeldige paradijs' bedreigd wordt, ontwaakt de activist in Ensor. Hij komt op voor de schoonheid van zijn stad en probeert de afbraak van iconische landmarks te voorkomen.
Het oeuvre van James Ensor wordt gekenmerkt door humor en satire. Verschillende werken getuigen van zijn talent om thema’s of specifieke werken van andere kunstenaars te parafraseren. Sommige werken resulteren in parodieën of pastiches, en onderscheiden zich door humor, kritiek en/of karikatuur. Hij laat niet na de talrijke mistoestanden in België aan de kaak te stellen.
Fort Napoleon brengt in het Ensorjaar een unieke familietentoonstelling over James Ensor, gebaseerd op een kinderboek rond Ensor. Het wordt een hernieuwde samenwerking met Thais Vanderheyden (Spiekpietjes, De kleine Kapitein) en het design- en productieteam rond Wouter ‘Nester’ Doornaert, dat de doe-activiteiten ontwikkelt. Grote Kunst voor Kleine Kenners laat kinderen op een verrassend originele wijze kennismaken met de grootmeester James Ensor. Jong en oud kunnen zich uitleven in een interactieve zoektocht die hen op een creatieve manier helpt om de wereld van James Ensor beter te begrijpen.
De start van het tentoonstellingsprogramma in Oostende is meteen ook de start van een omvattend stadsfestival. De stad van Ensor wil alle facetten van Ensorbeleving een kans geven met een programma dat zeer divers is: een internationale studiedag vanuit de psycho-analyse, een graphic novel, concerten uit Ensors tijd en avant-gardemuziek in het kerkje waar Ensor begraven ligt. Ook theater, dans, literatuur, maar ook verrassende conceptuele kunst en een VRT-documentaire in première op Filmfestival Oostende.
In MoMu worden Ensors ideeën rond maskerade, (valse) coquetterie, het speelse, groteske en vergankelijke doorgetrokken naar vandaag.
Make-up wordt doorheen de geschiedenis vaak met enige argwaan vergeleken met het dragen van een masker: een masker waarachter vooral de vrouw zich zou verschuilen. Make-up is vandaag uitgegroeid tot een miljoenenindustrie die de mens met zijn lichamelijke vergankelijkheid, ingebeelde imperfecties en existentiële angsten confronteert. Maar make-up is ook een middel tot persoonlijke expressie, artistiek experiment en vrijheid.
De expo presenteert werk van make-up artiesten en kunstenaars die dieper ingaan op thema’s als representatie van vrouwen, fysieke en digitale gezichtsfilters, verstoorde lichaamsbeelden en het ritueel van het opmaken.
FOMU sluit aan bij ENSOR 2024 door de vraagstukken uit James Ensors oeuvre te vertalen naar een hedendaagse artistieke context. De Amerikaanse kunstenaar Cindy Sherman (US, 1954) staat net als Ensor bekend om haar kritische en ironische commentaar op maatschappelijke conventies door maskerades. In haar werk stelt ze kritische vragen over gender, stereotypen en leeftijd. Shermans brede spectrum aan personages toont het kunstmatige en veranderlijke van identiteit, die meer dan ooit een kwestie van keuze lijkt te zijn, (zelf)geconstrueerd en fluïde.
Hoe maakte Ensor prenten? Welke technieken gebruikte hij? Op welke manier experimenteerde hij met dit medium en bij welke oude meesters haalde hij hiervoor de mosterd? Unieke stukken zoals afdrukken op zijde, gekleurd papier, tegendrukken en dubbele drukken, en de uiteenlopende technieken bruisen van Ensors creativiteit in het medium.
Dat James Ensor onlosmakelijk verbonden is met zijn geliefde thuisstad Oostende is alom geweten. Maar ook Brussel speelde een essentiële rol in zijn leven en carrière. Ensor volgde er drie jaar les aan de Koninklijke Academie. Fernand Knopff en ander aanstormend talent behoorden tot zijn medeleerlingen. Hij keerde naar Oostende terug, maar zou zijn hele leven een speciale band met de hoofdstad onderhouden en er meermaals exposeren en verblijven. Brussel was voor Ensor zijn tweede thuis.
Met ruim 20 schilderijen, 30 tekeningen en 40 etsen brengt James Ensor: Inspired by Brussels een uitzonderlijk groot aantal originele werken van de meester uit de collecties van KBR en de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België samen in een unieke historische setting.
James Ensor is veel meer dan de schilder van maskers en geraamten. Hij was ook schrijver, componist en muziekliefhebber. De tentoonstelling focust op alle facetten van Ensor’s gevarieerd oeuvre, van zijn jeugdwerken tot zijn laatste creaties: olieverfschilderijen, werken op papier, prenten, manuscripten, foto’s en handgeschreven partituren. De theatraliteit in het werk van de meester krijgt hier bijzondere aandacht.
- ENSOR 2024 in Oostende en Antwerpen
- Vanaf 16 december 2023
- Meer info via www.ensor2024.be
Ensor 2024 werd door de Vlaamse Regering gekwalificeerd als topevenement. De ondersteuning wordt vrijgemaakt binnen de middelen van EventFlanders, het samenwerkingsverband tussen Toerisme Vlaanderen, Departement Cultuur, Jeugd en Media, Sport Vlaanderen en het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken.
- Margot Neyskens
- Kabinetchef, Burgemeester Bart Tommelein
- Margot.Neyskens@oostende.be
- tel:+32 476 85 15 32
Contactgegevens
-
Download vCard
- Pieter Hens
- Manager team Marketing & Events, Toerisme Oostende vzw
- pieter@visitoostende.be
- +32 485 71 76 82
-
Download vCard
- Margot Neyskens
- Kabinetchef, Burgemeester Bart Tommelein
- Margot.Neyskens@oostende.be
- +32 476 85 15 32
-
Download vCard
- Peter Craeymeersch
- Algemeen Directeur, Toerisme Oostende vzw
- p.craeymeersch@toerisme-oostende.be
- +32 477 35 17 32
Gerelateerd nieuws
4200 deelnemers aan de Nieuwjaarsduik in Oostende
Het strand van Oostende vormde op zaterdag 4 januari opnieuw het decor voor de jaarlijkse Nieuwjaarsduik. Dit jaar verschenen er vierduizendtweehonderd ijsberen aan de start om het koude water van ...
Oostende stelt eindejaarsvuurwerk uit naar zaterdag 4 januari en organiseert extra lichtshow
Het eindejaarsvuurwerk van dinsdag 31 december 2024 in Oostende zal niet afgeschoten worden door te hevige wind. Het vuurwerk wordt verplaatst naar zaterdag 4 januari om 18u. Vandaag zal er als alt...
Een verrassend programma en 3 nieuwe Verrekijkers. FAAR, het non-fictie boekenfestival in Oostende, schijnt licht op...
FAAR, het non-fictie boekenfestival in Oostende is aan haar vierde editie toe. Van 7 tot 9 maart wordt de stad aan zee helemaal ingepalmd door het literaire festival FAAR. De baseline van het boeke...
Uniek kerstverhaal met Gaston De Garnaal vormt zoektocht in Oostende
Vanaf 29 november tot en met 5 januari kunnen kinderen een unieke stadzoektocht doen in Oostende met het figuurtje Gaston De Garnaal. Om de kerstboom van de garnaal te helpen versieren, moeten kind...
Oostende lanceert unieke beleving: 'Ik, Léon Spilliaert'
Wie Léon Spilliaert zegt, zegt Oostende. Zijn werk toont de Venetiaanse Gaanderijen, het uitgestrekte strand en de onvoorspelbare Noordzee. Om het verhaal van deze Oostendse kunstenaar aan het grot...